9 mei is historisch de Dag van de Overwinning in Rusland. Maandag 9 mei 2022 is nog extra bijzonder, omdat de Dag van de Overwinning gevierd wordt terwijl het land opnieuw een oorlog, of ‘speciale militaire operatie’ voert.

DOOR KOOL P. BEIJAARD

9 mei, de dag nadat nazi-Duitsland definitief en officieel werd verslagen, schijnt daardoor een licht op de huidige gang van zaken in Oekraïne, de rol van dat land, de rol van Rusland, en de rol van het Westen.

Toen Poetin de ‘militaire operatie’ aankondigde werd er in het Westen vooral gegniffeld over de term ‘denazificatie’. Hoewel de eigentijdse politieke trends in Oekraïne problematisch was, de meeste commentatoren zagen het probleem niet zo. Neonazistische partijen hadden immers zeer beperkte zetelaantallen in landelijke en regionale democratische organen.

En dat klopt. Wel hadden enkele neonazistische types hogere bestuursfuncties, nog afgezien van het feit dat zwaarbewapende neonazistische groeperingen elementair waren in het uitvoeren van de Euromaidan Staatgreep in 2014.

14.000 doden
Maar wat misschien nog relevanter was voor Poetin om Oekraïne binnen te vallen, waren niet deze ontwikkelingen, maar de oorlog die sinds 2014 woedde in het oosten van het land, waar in acht jaar tijd zo’n 14.000 Russisch sprekende Oekraïners werden omgebracht door bombardementen van het Oekraïense leger.

Europa ziet het nazisme het liefst als een geïsoleerd, duister kwaad, dat weinig banden had met de tradities waarvan veel liberale Europeanen graag denken dat ze typisch Europees zijn. Hitler was echter een product van de Europese koloniale traditie, van het Europese superioriteitsdenken, radicaliseerde deze traditie en wilde hem ten uitvoer brengen met de middelen die voorhanden waren. Deels slaagde hij daarin. Wat en wie wilde Hitler dan koloniseren? Oost-Europa en Rusland.

De Amerika’s en India
Daarbij waren die plannen in grote maten geïnspireerd door Europese koloniale campagnes: de annexatie van de Amerika’s en de kolonisatie van India. Mahatma Gandhi zou Winston Churchill door diens afkeer van het Indiase volk ‘een beestachtig volk met een beestachtige religie’, aldus Churchill – eerder als een bondgenoot van Hitler zien dan als dienst aartsvijand. Daarnaast hadden Hitlers ideeën over rassenleer ook samenhang met de heersende ideeën over ras in de zuidelijke staten van de VS.

Daarnaast was nazi-Duitsland niet alleen in ideologisch opzicht maar ook in financieel opzicht een Wester product. Amerikaanse kapitalisten zoals onder andere Ford en General Motors investeerden bakken met geld in onder meer Duitse autofabrieken. Investeerders werden daardoor bovendien aangemoedigd door Hitlers neerslaan van de vakbonden.

De EU-staatsideologie van het totalitarisme dient vooral om die feiten – de Europeesheid van het nazisme enerzijds en de heldhaftige en cruciale rol die de socialistische Sovjet-Unie speelde in het beteugelen van het door het Westen gekweekte kwaad – te obscureren.

Proxy
Maar Rusland en Poetin gaan daar vanzelfsprekend niet in mee, en hebben een wat mee realistische kijk op de geschiedenis. Hitler wordt gezien als een Westers fenomeen, en nu waren het opnieuw de westerlingen die in 2014 een staatsgreep pleegde in Oekraïne, met behulp van uitgesproken Hitler-bewonderaars. De Amerikaanse biolaboratoria die in Oekraïne werden aangetroffen, de NAVO-trainingen die het Oekraïense leger sinds 2014 kreeg en de huidige financiële en militaire steun die nu door het Westen gegeven wordt, lijken daarnaast Poetins gelijk te beamen. De oorlog in Oekraïne ontvouwt zich steeds meer als een proxy-oorlog, met Oekraïners als pionnen in Westerse en vooral Amerikaanse handen.

Antikoloniaal?
Om van een antikoloniale oorlog te spreken – zoals het geval was in de Tweede Wereldoorlog, is gezien bovenstaande geschiedenis een houdbaar standpunt. Het nazisme was er immers op uit om de Russen uit te roeien, dan wel tot slaaf te maken en om hun land te annexeren. De 14.000 doden die vanaf 2014 in de Donbas gemaakt werden door het Oekraïense leger, doen daar wel degelijk aan denken, net als de inmenging van het Westen in het conflict, zowel de militaire training als de pro-Europese staatsgreep in 2014.

De Sovjet Unie trachtte in 1939 een anti-nazi alliantie aan te gaan met het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, om Hitler vroegtijdig te stoppen. Dat dat mislukte, en de gevolgen met name voor de Sovjet-Unie catastrofaal waren, daarvan is 9 mei in Rusland traditioneel een dag ter herinnering. In datzelfde perspectief, is de Russische invasie van Oekraïne, als zijnde een denazificatie campagne, op zijn minst geloofwaardig.

Beeld: Een collage van verschillende beelden
Twee foto’s van de parade bij de Dag van de Overwinning in Moskou 2022 (Bron: Kremlin.ru – CC BY 4.0)
Een postzegel van 1946 ter ere van de Dag van de Overwinning (Publiek Domein)
Een stil uit beelden van de eerste Dag van de Overwinning in 1945, te zien met onder meer de vaandel van de 1. SS-Panzer-Division Leibstandarte SS Adolf Hitler, (Publiek Domein)